پیشینه مرکز اسناد و کتابخانه
مرکز اسناد و کتابخانه در چارچوب تشکیلات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، یکی از مدیریت‌های معاونت پژوهشی این پژوهشگاه به شمار می‌رود. این مرکز که در گذشته با عنوان مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی در حوزه معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور فعالیت می‌کرد هم‌زمان با تغییرات تشکیلاتی این سازمان در سال ۱۳۸۲ و تشکیل پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در سال ۱۳۸۳، با عنوان جدید مرکز اسناد و کتابخانه در زیرمجموعه این پژوهشگاه به کار خود ادامه داد.
پیش از این نیز مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۳، بر اساس بند پانزده ماده چهار قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور، با تفاوت‌هایی در اهداف و وظایف و در راستای تحقق اهداف سازمانی، با حکم رئیس وقت سازمان از مدیریت آموزش، اسناد فرهنگی و انتشارات در حوزه معاونت معرفی و آموزش منفک شد و از ابتدای سال ۱۳۷۴ فعالیت اجرایی خود را به صورت مستقل در حوزه همان معاونت آغاز کرد. از سال ۱۳۷۶ با تبدیل سازمان میراث فرهنگی کشور به پژوهشگاه، این مرکز در زیرمجموعه معاونت پژوهشی این سازمان به فعالیت خود ادامه داد.
گردآوری و توسعه منابع تخصصی، سازماندهی اطلاعاتی و ایجاد پایگاه اطلاع رسانی نقش جهان با نشانی www.ichodoc.ir، ایجاد سایت‌های جانبی ارگ بم، هنر و مردم، اسناد باستان‌شناسی، دالمانی، فلاندن، هولتسر و هنر سرامیک مسلمانان، رقمی‌کردن انواع منابع، انتشار فهرست‌ها و کتاب‌های مبتنی بر اسناد، برگزاری نمایشگاه‌های موضوعی و ارائه خدمات اطلاع‌رسانی از اهم فعالیتهای این مرکز بود. همچنین برای راه‌اندازی و غنی‌سازی کتابخانه‌های استان‌ها و پایگاه‌های پژوهشی، اشتراک متمرکز نشریات فارسی و لاتین، خرید متمرکز کتاب، نصب و راه‌اندازی بانک‌های اطلاعاتی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی اقدام می‌شد. تدوین اصطلاحنامه میراث فرهنگی با توجه به اصطلاحنامه هنر و معماری موسسه گِتی، عضویت در مجامع بین‌المللی مانند ایفلا، ایکا، ایکوموس و ایکوم و اجرای پروژه‌های فنی و پژوهشی مانند دیجیتایزکردن نقشه‌ها، فتوگرامتری بناهای تاریخی و طراحی سامانه‌های مکان مرجع از دیگر فعالیتهای این مرکز بود.
در سال ۱۳۸۶ با توجه به اساسنامه پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، مصوب ۱۳۸۴، که محل فعالیت پژوهشگاه را در تهران قرار داده بود و همچنین به دلیل تغییر در وظایف و ضعف اعتبارات، ارتباط با استان‌ها و مراکز بین‌المللی قطع شد و خرید مستقیم کتاب و نشریات خارجی نیز لغو گردید.
در تیرماه ۱۳۸۹ با انتقال پژوهشگاه به شیراز خسارت‌های جبران‌ناپذیری به مجموعه مرکز اسناد و کتابخانه وارد شد. در ایام حضور در شیراز کتابخانه دائر شد ولی ارائه خدمات اسنادی متوقف ماند.
پس از بازگشت پژوهشگاه به تهران، در زمستان ۱۳۹۱ کتابخانه به ساختمان سی تیر انتقال یافت. در آبان‌ماه سال بعد نیز اسناد از شیراز به ساختمان آزادی در تهران منتقل شد. با تصمیم رئیس پژوهشگاه و هماهنگی با مسئولان سازمان، محل قدیمی استقرار مرکز اسناد و کتابخانه برای بازگشت مجموعه به جای قبلی خود در ساختمان آزادی آماده‌سازی شد. با همت کارشناسان مرکز، اسناد در دی‌ماه ۱۳۹۲ و کتابخانه در اسفند همان سال به مکان گذشته برگشت. سرانجام مرکز اسناد و کتابخانه در ۲۴ فروردین‌ماه سال ۱۳۹۳ دوباره در تهران بازگشایی شد.
هسته اولیه منابع این مرکز از انتقال منابع موجود در سازمان‌ها و مراکزی که سازمان میراث فرهنگی کشور از ادغام آن‌ها تشکیل شده بود پدید آمده است. موضوعات اصلی منابع اطلاعاتی موجود در این مرکز با تنوع شکلی قابل توجه اعم از کتاب، نشریه، گزارش، عکس، فیلم، نقشه و بسیاری انواع شکلی دیگر به مرور زمان به تمام موضوعات مرتبط با میراث فرهنگی، هنرهای سنتی و گردشگری توسعه یافته است. آمار موجودی کتابخانه از حدود ۱۴۰۰۰ جلد کتاب در سال ۱۳۷۳ به افزون بر ۶۵۰۰۰ جلد در سال جاری رسیده است. زبان اصلی منابع این مرکز فارسی است ولی تا کنون بیش از ۲۰۰۰۰ جلد کتاب و نشریه به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی و دیگر زبان‌ها گردآوری شده است.
مدیران مرکز اسناد و کتابخانه از پایه‌گذاری آن در سال ۱۳۷۳ تا کنون:
فریبا فرزام از مرداد ۱۳۷۳ تا آبان ۱۳۸۵
جواد نیستانی از آبان ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸
حمیدرضا ابراهیمی از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۸۹
مژگان اسماعیلی از مرداد ۱۳۸۹ تا خرداد ۱۳۹۲
علیرضا ناصری مالونی از تیر ۱۳۹۲ تا بهمن ۱۳۹۲
ملیحه مهدی آبادی از بهمن ۱۳۹۲ تا ۳۰ دی ۱۳۹۵
فریبا فرزام از ۳۰ مهر ۱۳۹۶ تا کنون
نشانی مرکز اسناد و کتابخانه: خیابان آزادی، نبش بزرگراه یادگار امام، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
ساعات کار: شنبه تا چهارشنبه از ۸ صبح تا ۴ بعد از ظهر به استثنای روزهای تعطیل
نشانی اینترنتی: http://lib.richt.ir
شماره تلفن دفتر مرکز اسناد و کتابخانه: ۶۱۰۶۳۱۳۹ – ۶۱۰۶۳۱۴۰
شماره نمابر دفتر مرکز اسناد و کتابخانه: ۶۱۰۶۳۷۵۴
شماره تلفن مسئول کتابخانه: ۶۱۰۶۳۷۵۸
شماره تلفن مسئول مرکز اسناد: ۶۱۰۶۳۷۶۵
شماره تلفن میز امانت: ۶۱۰۶۳۷۵۶